ĆWICZENIA

Metody rozwiązywania konfliktów

kontraktowy / mediacyjno - koncyliacyjny / arbitrażowy / ajdjudykacyjny

tryb kontraktowy

nie występują osoby trzecie, strony rozwiązują spór samodzielnie. Strony mają pełną swobodę w kształtowaniu zasad rozstrzygnięcia konfliktu. Rozwiązanie sporu następuje w drodze ustalenia kompromisu

tryb mediacyjno-koncyliacyjny

uczestnictwo osoby trzeciej podczas rozwiązywania konfliktu, które nie ma jednak możliwości narzucenia swojej woli stronom. Wybór osoby (osób) trzecich oraz procedury rozstrzygnięcia konfliktu należy do stron.

tryb arbitrażowy

trony wybierają osobę (osoby) arbitra, która posiada możliwość wydania decyzji wiążącej dla stron, która może być nawet zabezpieczona sankcją.

tryb adjudykacyjny

strony nie mają możliwości wyboru osoby rozstrzygającej spór oraz procedury rozstrzygnięcia konfliktu. Decyzja osoby rozstrzygającej jest wiążąca dla stron. Charakterystyczne dla tradycyjnego procesu sądowego.

Pozytywizm prawniczy

Prawo to zespół norm ustanowionych przez władze państwowe. Prawo jest “oddzielone” od moralności – ważne jest, co zostało uchwalone, a nie, czy jest słuszne. Władza państwowa ma monopol na tworzenie prawa.

Realizm prawniczy

Prawo to praktyka stosowania prawa. Kluczowa jest rola sędziów i praktyków prawa, którzy interpretują i stosują prawo. Zachowania i decyzje sądowe są ważniejsze niż same przepisy. Prawo jest dynamiczne

Prawo natury

Prawo opiera się na uniwersalnych, obiektywnych zasadach moralnych. Istnieje prawo wyższe niż prawo stanowione przez człowieka – prawo naturalne.

Prawo materialne

ogół norm regulujących treść stosunków prawnych, a więc obowiązki i uprawnienia podmiotów tych stosunków oraz, niekiedy, określających sankcje w przypadku nieprzestrzegania tych obowiązków lub przekroczenia uprawnień:

Prawo formalne (procesowe)

określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej związanego z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji

Prawo przedmiotowe

ogół norm składających się na system prawa zarówno obowiązującego aktualnie, jak i obowiązującego dawniej.Np. “prawo europejskie”, “prawo rzymskie”, “polskie prawo karne”. Obejmuje ono zarówno prawo materialne, jak i formalne.

Prawo podmiotowe

zespół uprawnień służących poydmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach. Do praw podmiotowych należą liczne wolności i prawa człowieka. Mają one często charakter przyrodzony i są niezbywalne.

Prawo publiczne

odnosi się do interesów państwa. Reguluje stosunki pomiędzy obywatelem a państwem oraz pomiędzy organami państwa (np. prawo administracyjne)

Prawo prywatne

dotyczy ono poszczególnych jednostek oraz relacji między nimi (np. prawo cywilne, prawo rodzinne)

akt lokucyjny

znaczenie, (tworzenie i artykułowanie wypowiedzi),

akt illokucyjny

iła (tworzenie i modyfikowanie struktury społecznej), intencjonalność wypowiedzi), obecny np. w obietnicach, ostrzeżeniach, prośbach,

akt perlokucyjny

dodatkowe, wtórne oddziaływanie na odbiorcę), obecny wtedy, gdy wypowiedź wywołuje u odbiorcy jakiś efekt (reakcja emocjonalna, wykonanie pewnej czynności)

Dogmat opisowości (J.L. Austin)

jedyną funkcją języka jest opisywanie/reprezentowanie świata a każda sensowna wypowiedź jest wypowiedzią konstatującą

Wypowiedzi performatywne (J.L. Austin)

wywołujące skutek w świecie, mogą być udane lub nieudane

Reguły preskryptywne

egulują niezależnie istniejącą formę zachowania; mają postać „Robiąc X zachowuj się w sposób Z”.

Reguły konstytutywne

umożliwiają nową formę zachowania; mają postać „X uchodzi za Y w kontekście C” ○ X: wypowiedzenie wskaźnika mocy illokucyjnej ○ Y: fakt instytucjonalny ○ C: kontekst określany przez reguły

Taksonomia aktów illokucyjnych

asertywy, dyrektywy, komisywy, ekspresywy, deklaratywy

Asertywy

przypuszczać, wyprowadzać wniosek

Dyrektywy

proponować, nalegać, prosić, rozkazywać

Komisywy

obiecywać, zobowiązywać się, przysięgać

Ekspresywy

wyrażać

Znaczenie wypowiedzi pierwotne

semantycznie określone warunki prawdziwości

Znaczenie wypowiedzi wtórne

pragmatycznie określona implikatura

zasada współpracy:

ów tak, aby twój wkład do wymiany zdań, w której uczestniczysz, był taki, jak tego się aktualnie oczekuje.

Wypowiedzi deskryptywne

opisy) – Odpowiadają na pytanie “jak jest?”. Opisują zastana rzeczywistość

Wypowiedzi wartościujące

(oceny) – Za posrednictwem ocen wyrazamy nasza postawe aprobaty badz dezaprobaty wobec kogos lub czegos.

Wypowiedzi powinnościowe

(dyrektywy) – Odpowiadają na pytanie: “Jak być powinno?”

norma prawna

jest szczególnym rodzajem wyrażenia językowego; norma to wyrażenie dyrektywalne; wśród dyrektyw wyróżniamy różne typy wyrażeń: rozkazy, prośby, życzenia itd.; norma to dyrektywa stanowcza (J. Wróblewski) [językowa koncepcja]

norma prawna

nie jest wyrażeniem językowym – jest pewnym bytem pozajezykowym; istnieją tu różne możliwości (J. Woleński, K. Opałek) [niejęzykowa koncepcja]

Dylemat Jorgensena

Tylko zdania w sensie logicznym mogą być składnikami logicznie poprawnych rozumowań. Normy nie są zdaniami w sensie logicznym. Normy nie mogą być składnikami logicznie poprawnych rozumowań. Intuicyjnie poprawne rozumowania normatywne istnieją

kognitywizm

normy prawne mogą być prawdziwe lub fałszywe

niekognitywizm

normy prawne nie mogą być prawdziwe lub fałszywe

przepis prawny:

elementarna jednostka systematyzacyjna tekstu prawnego

podejście relatywne (Wróblewski)

jeżeli przepis jest jasny to on i norma prawnasą tożsame

podejście zasadnicze (Z. Ziembiński)

zawsze są różne

hipoteza

określa adresata normy oraz okoliczności w jakich powinien on postąpić zgodnie z norma (określa zakres zastosowania normy),

dyspozycja

określa powinne zachowanie. Zawiera zakazy, nakazy lub dozwolenia, a więc nakłada na adresata obowiązki lub uprawnienia (określa zakres normowania normy),

sankcja

określa konsekwencje w przypadku niezastosowania się do normy prawnej.

derywacyjna metoda wykładni

zawiera zbiór dyrektyw interpretacyjnych nakazujących interpretatorowi określone postępowanie wyznaczone rezultatami osiągniętymi przez zastosowanie poprzednich dyrektyw.

klaryfikacyjna metoda wykładni

Koncepcja, w której zakłada się, że wykładnia to ustalenie językowego znaczenia (sensu) przepisu prawnego w sytuacji, gdy przepis ten budzi wątpliwości semantyczne.

koncepcja dwuczłonowa - model normy

H-D / H-S Jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie, to adresat normy prawnej powinien zachować się tak jak mówi dyspozycja. Przykład (art. 415 k.c.): Kto z winy wyrządził drugiemu szkodę (H), obowiązany jest do jej naprawienia (D).

koncepcja trójczłonowa - model normy

H-D-S.: Jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie, to adresat powinien zachować się tak jak mówi dyspozycja bądź zostanie mu wymierzona sankcja.

norma sprzężona - model normy

Norma prawna składa się z normy sankcjonowanej (H1-D) i normy sankcjonującej (H2-S).

Podział norm ze względu na sposób oznaczenia adresata.

Normy generalne i indywidualne

Normy generalne

kreślają adresata za pomocą nazwy generalnej “Żaden człowiek nie powinien zabijać innych ludzi”

normy indywidualne

za pomocą nazwy własnej Jan nie powinien zabijać innych ludzi”

Podział norm e względu na sposób określenia powinnego zachowania

Normy abstrakcyjne i konkretne:

Normy abstrakcyjne

eżeli powinne zachowanie jest przynajmniej potencjalnie powtarzalne “Żaden człowiek nie powinien zabijać innych ludzi”

norma konkretna

zachowanie jednorazowe “Żaden człowiek nie powinien zabijać innych ludzi 24 grudnia 2009 r.”

Normy odsyłające

nie określają bezpośrednio uprawnień lub obowiązków, lecz odsyłają do innych norm prawnych lub reguł.

normy blankietowe

Blankietowe odsyłają do norm, które mają być zawarte w ustanowionym w przyszłości akcie prawnym.

normy systemowe

odesłanie do innych przepisów prawnych, np. art. 604 k.c. “Do zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży”

normy pozasystemowe

(odesłanie do reguł lub przepisów pozaprawnych np. art. 2 Konstytucji RP, który odsyła do zasad sprawiedliwości społecznej)

Podział norm

Normy nakazujące, zakazujące i dozwalające: w zależności od tego czy treścią dyspozycji danej normy prawnej jest zakaz, nakaz czy dozwolenie,

Normy kompetencyjne

upoważniają organy państwowe do stanowienia określonych norm, wydawania decyzji lub dokonywania określonych czynności (np. art. 95 u2 Konstytucji, który okresla, iz władze ustawodawcza w RP sprawują Sejm i Senat),

normy dyspozycyjne

stosowane są tylko wtedy gdy strony nie określiły umowa swych stosunków w sposób odmienny niż to reguluje dany przepis np, który mówi, iż w razie braku odmiennej umowy, przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie z chwilą oddania dzieła

normy imperatywne

stosowanie norm imperatywnych nie moze byc wylaczone, ograniczone ani zmienione wolą stron (nazywane także ius cogens lub normami bezwzględnie obowiązującymi, np. art. 148 k.k.)

Normy programowe

wskazują jak cel powinien zostać osiągnięty, pozostawiając wybór środków realizacji tego celu adresatowi normy programowej (np. art. 74 Konstytucji “Władze publiczne prowadza polityke zapewniajaca bezpieczenstwo ekologiczne”

zasady prawa i zwykłe normy prawne

asady prawa to normy prawne mające szczególne znaczenie dla całego systemu prawa lub poszczególnych gałęzi prawa. Zwykłe normy prawne to pozostałe normy.

Podział reguł (HART)

podstawowe, wrórne (zmiany, rozstrzygania, rozpoznawania)

reguły podstawowe

pierwotne (primary rules): bezpośrednio wyznaczające pewne powinne zachowania

reguły wtórne

secondary rules): nie nakładają żadnych zobowiązań, rozwiązują problemy wewnętrzne

reguły zmiany

pozwalają na zmianę reguł pierwotnych, które są nieadekwatne

reguły rozstrzygania

ozwalają na ustalenie treści i zastosowanie reguły pierwotnej w przypadku wątpliwości

reguły rozpoznawania

pozwalające na ustalenie czy jakaś reguła należy do systemu prawa

Teza o źródłach (HART)

istnienia i zawartość prawa zależą od zbioru faktów społecznych (aktywności członków)

Teza o rozdziale (HART)

prawne obowiązywanie normy nie oznacza z konieczności że ma ona status moralnie ważnej

Teza o dyskrecjonalności (HART)

prawnie obowiązujące normy nie zawsze wprost określają każde powinne zachowanie (luz decyzyjny)

Riggs vs. Palmer 8.12.1889

13 sierpnia 1880 roku, Francis C. Palmer sporządził ważny testament czyniąc swojego wnuka Elmera E. Palmera swoim spadkobierca (niewielki udział w masie spadku miały córki F.C. Palmera)

Źródła prawa

posoby tworzenia sprawa, rodzaje aktów prawnych, drogi dostępu do prawa, społeczne czynniki powodujące konieczność istnienia porządku prawnego

Tworzenie prawa

działalność określonego podmiotu mająca na celu wprowadzenie nowych norm prawnych do systemu prawa

Powstawanie prawa

wprowadzanie nowych norm do systemu prawa - zarówno tworzenia jak i spontaniczne powstawanie

ontes iuris oriundi

źródła pochodzenia prawa, źródła prawa w znaczeniu formalnym. Są to akty normatywne, które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa.

źródła prawa w znaczeniu materialnym

okoliczności ekonomiczne, kulturowe, polityczne, które wpływają na treść i formę obowiązującego prawa.

źródła prawa w znaczeniu instytucjonalnym

organy władzy publicznej, których decyzja przesądziła o treści norm

fakty tworzące prawo

np. stanowienie ustaw, prawotwórcze orzeczenia sądowe, umowy międzynarodowe

fontes iuris cognoscendi

ródła poznania prawa. Dokumenty zawierające informacje o obowiązującym prawie.

samoistne i niesamoistne źródła prawa

mogą być podstawa wydania rozstrzygnięcia przez organ stosujący prawo niesamoistne źródła prawa mają charakter pomocniczy, wyjaśniający, jednak nie mogą stanowić podstawy wydania rozstrzygnię

Tworzenie prawa

na tle konkretnego przypadku lub bez związku z nim, w sposób konkretny (stanowienie i precedens)

Stanowienie prawa

jednostronne narzucenie adresatom przepisów prawnych przez kompetentny organ, działający w odpowiedniej procedurze

Zasada demokratycznego państwa prawnego

wewnętrzna moralność prawa (L.L. Fuller)

Wewnętrzna moralność prawa

Prawo to działalność ukierunkowana na cel, a system prawny to wytwór celowego wysiłku prawodawcy prawodawca musi przestrzegać reguł sztuki prawodawstwa (L.L. Fuller)

Stanowienie prawa sformalizowaniem

(dokonywany przez kompetentny organ władzy publicznej; proces decyzyjny określony przez prawo; akty normatywne stanowione są w odpowiedniej formie; promulgacja)

Stanowienie prawa prospektywnoscia

(sa zwrócone ku przyszłosci, normuja sytuacje w stosunku do nieokreślonej z góry liczby stanów rzeczy i adresatów).

Stanowienie prawa konstytutywnoscia

(wprowadza lub usuwa z systemu prawa normy prawne. W przeciwieństwie do stwierdzenia obowiązywania istniejących już norm, wtedy akt jest deklaratoryjny)

umowy

zawieranie umów o charakterze prawotwórczym, przekształcanie zwyczajów w prawo:

Precedens

prawotwórcze orzecznictwo sądowe: decyzje sądowe wydawane w sprawach indywidualnych i konkretnych, które również są źródłami prawa powszechnie obowiązującego (precedens - dotyczy faktów, o których nikt wcześniej nie orzekał, albo orzekał w inny sposób)

zasada stare decisis

zasada związania sądu orzeczeniem, które zapadło wczesniej w podobnej sprawie

○ ratio decidendi

zasada rozstrzygnięcia, która wyprowadzana jest z wcześniejszego rozstrzygnięcia w podobnej sprawie. Stanowi podstawę do wydania wyroku w nowej, ale podobnej sprawie

overruling

przełamanie precedensu

distinguishing

odróżnienie określonego przypadku od innych podobnych spraw (pozwalają na dostosowanie norm do bieżących potrzeb).

Legislacja jako proces

czynności podejmowane w celu przygotowania przepisów, które staną się prawem w drodze stanowienia

Legislacja jako rezultat

całokształt lub jakaś część przepisów powstających w drodze stanowienia

Uczestnicy procesu legislacyjnego

czynnik: polityczny, społeczny, fachowy

czynnik polityczny

podmioty w największym stopniu odpowiedzialne za treść tworzonego aktu normatywnego;

czynnik społeczny

podmioty zainteresowane aktem normatywnym jako jego potencjalni adresaci

czynnik fachowy

eksperci formułujący postulaty odnośnie do poprawnego przygotowania aktu normatywnego

założenie metodologiczne

rozumowania na gruncie teorii prawa opierają się na założeniu, że prawodawca jest podmiotem racjonalnym

postulat formułowany względem ustawodawcy faktycznego

acjonalne prawotwórstwo jest pewnym wzorem, do którego powinni dążyć prawodawcy faktyczni

narzędzie interpretacji prawa:

odwołanie do racjonalnego prawodawcy jest argumentem w dyskusjach dotyczących interpretacji tekstów prawnych

Akt normatywny

opatrzony odpowiednią nazwą dokument wydany przez upoważniony organ zawierający normy prawne regulujące pewien zespół stosunków społecznych, skonstruowany jest z norm abstrakcyjno – generalnych

dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego

dotyczą budowy tekstu prawnego, kolejności przepisów, sposobu ich redagowania itp.

stosowanie prawa sensu stricto

proces decyzyjny, podejmowany przez kompetentny organ państwowyw efekcie prowadzi do wydania rozstrzygnięcia o charakterze indywidualnym i konkretnym

stanowienie prawa sensu largo

Proces, w toku którego określony podmiot prawa podejmuje na podstawie norm o charakterze generalnym i abstrakcyjnym działania, które w efekcie prowadzą do powstania określonych obowiązków lub uprawnień, ewentualnie uprawnień i obowiązków

Modele stosowania prawa

sylogistyczny/ argumentacyjny

Sylogistyczny

ekst prawny stanowi zbiór „gotowych rozwiązań”; organ stosujący prawo w określonym stanie faktycznym dedukuje jedno słuszne rozstrzygnięcie, które wynika z obowiązujących przepisów prawa

Argumentacyjny:

proces stosowania prawa polega na dokonywaniu wyborów pomiędzy różnymi, możliwymi do uzasadnienia (akceptowalnymi), alternatywnymi decyzjami prawa.

typy stosowania prawa

sadowy. administracyjny

sądowy

wiązany z postępowaniem sądowym, w tym z postępowaniem sądowym przed sądami administracyjnymi)

administracyjny

yp stosowania prawa (wiązany z postępowaniem administracyjnym)

ideologie stosowania prawa

związanej przez prawo, swododnej, praworządnej

ideologia decyzji związanej przez prawo

bezpieczeństwo); decyzje zapadające w procesie prawa powinny być całkowicie zdeterminowane treścią norm prawnych. Ocena norm prawnych nie ma wpływu na treść decyzji

ideologia decyzji swobodnej

(celowość, słuszność, sprawiedliwość); stosowanie prawa wymaga raczej poszukiwania prawa, a nie jego mechanicznej aplikacji

ideologia decyzji praworządnej

(praworządność i racjonalność): decyzja racjonalna i praworządna to ta, która daje się uzasadnić w świetle prawa, nawet jeśli jest ona efektem szerokiej interpretacji przepisów

decyzje w procesie stosowania prawa

walidacyjna / interpretacyjna / dowodowa

Decyzja walidacyjna

obejmuje ustalenie, czy przepis prawa, który został wybrany jako podstawa rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie, obowiązuje (ustalenie źródła, z jakiego czerpie on moc obowiązującą)

Decyzja interpretacyjna

obejmuje ustalenie intencji prawodawcy. Stosujący prawo interpretuje wybrany obowiązujący przepis wtedy, gdy jest to konieczne w zakresie potrzebnym do wydania rozstrzygnięcia

Decyzja dowodowa

obejmuje ustalenie czy prezentowane w postępowaniu fakty można uznać za udowodnione (domniemania prawne, fakty powszechnie znane, zasada swobodnej oceny dowodów

swobodna ocena dowodów

uznanie dowodów za wiarygodne i pozwalające ustalić prawdziwy obraz faktu należy do organu stosującego prawo, decyzja nie jest ściśle zdeterminowana

związana (legalna) ocena dowodów

z mocy samego prawa istnieją dowody bardziej i mniej wiarygodne, także takie których nie należy uwzględniać

podział ciężaru dowodu

z znaczeniu formalnym / materialnoprawnym

W znaczeniu formalnym (procesowym)

rozkład ciężaru dowodowego wskazuje podmioty, które powinny przejawiać inicjatywę w zbieraniu i wykazywaniu twierdzeń;

W znaczeniu materialnoprawnym

rozkład ciężaru dowodu wskazuje, kto ponosi negatywne konsekwencje tego, że istnienie doniosłego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu nie zostało w toku postępowania sądowego udowodnione

domniemaniem prawnym (wzruszalnym

powoduje, że podmiot, który kwestionuje domniemanie, powinien udowodnić, że w konkretnym przypadku pomimo istnienia podstawy domniemania wysnuty z niej wniosek nie jest zgodny ze stanem zaistniałym w rzeczywistości

Domniemania prawne 3 Domniemaniem niewzruszalnym

nie można obalić dowodem przeciwnym (ale czasem możliwe jest uchylenie podstawy tego domniemania)

podział decyzji stosowania prawa

Kwalifikacja / finalna

Kwalifikacja

olega na dokonaniu ustaleń dotyczących tego, czy udowodniony stan faktyczny stanowi ten fakt prawny, do którego odnosi się wybrany i zinterpretowany przepis prawa.

Decyzja finalna

która wiąże się z ustaleniem konsekwencji prawnych faktu, który w wyniku subsumcji został zaklasyfikowany jako fakt przewidziany przez określony przepis prawa

Luz decyzyjny

Luz decyzyjny pewien niezbędny zakres swobody decyzyjnej, w ramach którego podmiot stosujący prawo jest uprawniony do dokonywania wyborów w granicach zakreślonych przez prawodawcę

Klauzule generalne

Klauzulami generalnymi (określanymi także jako klauzule odsyłające) określane są bądź przepisy prawa, które zawierają zwroty niedookreślone znaczeniowo, bądź zawarte w tekście prawnym zwroty niedookreślone znaczeniowo

Domniemanie prawdy

norma nakazująca przyjąć za udowodniony jakiś fakt lub kształt prawa

res iudicata

orzeczenia polegający na niedopuszczalności ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy

formalizm procesowy

nadanie sprawności prze biegu postępowania pod względem technicznym

zakaz reformationis in peius

zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego w procesie, gdy wyrok zaskarżono wyłącznie na jego korzyść

zakaz dowodowy

zmniejszenie szans wykrycia dowodu, a co za tym idzie jest odstępstwem od zasady prawdy materialnej

Podział Narzędzia argumentacyjne

reguły inferencyjne / toposy prawnicze / reguły kolizyjne

reguły kolizyjne

reguły mające na celu usunięcie sprzeczności norm w systemie prawa

reguły inferencyjne

wykorzystywane w sytuacjach, które zostały uznane za nieunormowane przez prawo, nie są to wnioskowania logiczne poprawne

Podział reguł inferencyjnych

argumentum a simili (per analogiam), argumentum a contrario argumentum a fortiori wnioskowanie z celu na środki (dyrektywy instrumentalnego nakazu i zakazu)

argumentum a simili (per analogiam)

znajdują zastosowanie przy usuwaniu luk w prawie, mają 2 postacie:.

argumentum a fortiori

(wnioskowanie z silniejszego) występujące w dwóch odmianach: -a maiori ad minus (z większego na mniejsze) -a minori ad maius *z mniejszego na większe)

argumentum a contrario

jeśli kogoś i tylko jego dotyczy jakiś zakaz lub nakaz zachowania lub gdy zachowanie powinno nastąpić w pewnych warunkach to innych podmiotów lub w innych warunkach niż wskazane w hipotezie normy zakaz lub nakaz nie dotyczy.

wnioskowanie z celu na środki

może przybrać kilka postaci: -jeżeli prawo nakazuje określone zachowanie Z lub osiągnięcie celu C to zakazane jest podejmowanie zachowań uniemożliwiających zrealizowanie zachowania Z lub osiągnięcia celu C

Podział luki w prawie

luki extra legem / luki contra legem / luki inra legem/ luki techniczne / luki swoiste

luki extra legem

ujemna ocena braku regulacji, która powinna istnieć (wnioskowanie per analogiam)

luki contra legem

ujemna ocena istniejącej regulacji, postuluje się zastąpienie jej inną

“luki intra legem

: mała precyzja istniejącej regulacji lub ujemna ocena istniejącego stanu

luki techniczne

brak jakiegoś elementu normy skutkuje brakiem możliwości wydania rozstrzygnięcia

luki swoiste

brak przepisu który w świetle obowiązujących norm powinien zostać ustanowiony

Analogiam legis (z ustawy) lub analogiam iuris (z prawa)

analogia z ustawy polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieregulowanego (luka) regulacji dotyczącej stanu rzeczy podobnego do objętego luką

podział reguły kolizjne

lex superior derogat legi inferiori, lex specialis derogat legi generali, lex posterior derogat legi priori

lex superior derogat legi inferiori

akt wyższego rzędu uchyla moc obowiązującą aktu niższego rzędu, w zakresie, w którym stanowi inaczej.

lex specialis derogat legi generali

przepisy (akty) szczególne derogują przepisy (akty) o charakterze ogólniejszym lub ogólnym, przy czym derogują je tylko w tym zakresie, w którym wprowadzają unormowanie odrębne

lex posterior derogat legi priori:

późniejszy akt prawny uchyla moc obowiązującą aktu wcześniejszego, należy zatem kierować się postanowieniami aktu późniejszego

Kolejność wyboru reguł kolizyjnych

(hierarchiczność, chronologiczność, szczególność))

hierarchiczności i chronologiczności

przepis aktu hierarchicznie nadrzędnego (np. ustawy) wcześniejszy oraz przepis aktu hierarchicznie niższego (np. rozporządzenia) późniejszy

chronologiczności i szczególności

przepis o charakterze lex specialis wcześniejszy oraz przepis o charakterze lex generalis późniejszy

hierarchiczności i szczególności

przepis aktu hierarchicznie nadrzędnego lex generalis oraz przepis aktu hierarchicznie niższego lex specialis.

Topiki prawnicze

clara non sunt interpredanta, ignorantia iuris nocet, non excusat, in dubio pro libertate

clara non sunt interpredanta

to, co jasne, nie wymaga wykładni; lex retro non agit – prawo nie działa wstecz; pacta sunt servanda – zawartych umów należy przestrzegać;

ignorantia iuris nocet, non excusat

nieznajomość prawa szkodzi i nie stanowi usprawiedliwienia;

in dubio pro libertate

niedające się usunąć wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść wolności; ne ultra petita – nie można zasądzić ponad żądanie; impossibilium nulla obligatio est – zobowiązanie do wykonania świadczenia niemożliwego jest nieważne

Podział interpretacji

Sensu largissimo, Sensu largo, Sensu stricto,

Sensu largissimo

(interpretacja dowolnego wytworu kultury

Sensu largo

(interpretacja wypowiedzi językowych

Sensu stricto

interpretacja wypowiedzi językowych w sytuacji braku jasności co do ich znaczenia)

espół czynności zmierzających do ustalenia znaczenia przepisu prawnego

znaczenie pragmatyczne / apragmatyczne

Znaczenie pragmatyczne:

roces myślowy, ogół czynności interpretatora.

Znaczenie apragmatyczne:

rezultat tego procesu

Podział czynników wykładni prawniczej

lingwistyzne / systemowe / funkcjonalne

Lingwistyczne

(np. wieloznaczność sformułowań języka prawnego (nie prawniczego!), niepoprawne sformułowanie)

Systemowe

(sprzeczności między przepisami aktów różnych poziomów, luki w prawie, relacje pomiędzy przepisami położonymi w różnych miejscach w systemie prawa).

Funkcjonalne

dostosowywanie prawa do zmieniających się warunków społecznych, ekonomicznych, uwzględnienie celów prawodawcy)

Wieloznaczność leksykalna

Art. 446 § 1 KPK Apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Wieloznaczność składniowa

rt. 26 ust. 7a pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych [...]przepis obejmuje ulgą podatkową wydatki poniesione na zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji[...]

Nieostrość

Nieostrość Art. 173 § 1 KK Kto sprowadza katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Znaczenie literalne

Art. 189a § 1 KK Kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

koncepcje interpretacji

monizm / pluralizm / anarchizm

Monizm interpretacyjny

jest tylko jedno obiektywne znaczenie)

Pluralizm interpretacyjny

jest wiele znaczeń równoważnych).

Anarchizm interpretacyjny

nie ma żadnych znaczeń poprawnych).

specyfika interpretacji

stricto / largo

Stricto

wszelkie procesy zmierzające do ustalenia znaczenia przepisów prawnych, których sens z pewnych powodów budzi wątpliwości (stosowanie dyrektyw wykładni: językowych, systemowych, funkcjonalnych)

Largo

stosowanie dyrektyw wnioskowań prawniczych (np. analogii, argumentum a contrario itd. czy reguł kolizyjnych

podział wykładni ze wzgledu na dokonujący jej podmiot

autentyczna / legalna / operatywna / doktrynalna

Wykładnia autentyczna

dokonywana przez samego prawodawcę – moc wiążąca jest taka sama, jak moc wiążąca aktu normatywnego, którego dotyczy

Wykładnia legalna

dokonywana przez uprawniony organ – moc wiążąca moze byc taka, jak aktu normatywnego, którego dotyczy. (SN, ale nie ma mocy powszechnie obowiązującej)

Wykładnia operatywna

dokonywana na potrzeby danej sprawy (sądy, organy stosujące prawo) – szczególna role w tego rodzaju wykładni pełnia sady.

Wykładnia doktrynalna

dokonywana przez doktrynę prawa

podział wykładni ze wzgledu na rezultat

literalna / rozszerzająca / zawężająca

Wykładnia literalna

dosłowna

Wykładnia rozszerzajaca

przyjmuje szersze rozumienie przepisu niż wskazuje na to wykładnia literalna. Zakaz takiej wykładni w prawie karnym, podatkowym, przepisów będących wyjątkami.

Wykładnia zawężająca

przyjmuje węższe rozumienie przepisu niż wskazuje na to wykładnia literalna. Zakaz wykładni zawężającej wolności i uprawnień.