Finanse Publiczns

nieefektywność rynku

problemy konkurencji, dobra publiczne, efekty zewnętrzne, nieompletne rynki, niepełna informacja, bezrobocie, inflacja i brak równowagi

funkcje finansów publicznych

alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna

sektor publiczny rośnie ponieważ

występuje iluzja fiskalna, administracja i politycy są grupami maksymalizującymi budżet, mamy system demokratyczny, decentralizacja, rosną potrzeby społeczne

sektor finansów publicznych dzieli się na podsektory

rządowy, samorządowy, ubezpieczeń społecznych

elementy definiujące podatek

podmiot opodatkowania, przedmiot podatku, podstawa(baza) podatkowa, stawka podatkowa, skala podatkowa, zwolnienia, ulgi podatkowe

stawki i skale podatkowe

stawki kwotowe, stawki procentowe-stałe/proporcjonalne, stawki zmienne(progresywne, regresywne, degresywne)

rodzaje podatków

przedmiot opodatkowania(majątkowe; od przychodów, dochodów, wydatków. podatek, a podatnik(bezpośrednie-majątkowe, od praw majątkowych, dochodów; Pośrednie-od przychodów, wydaków), terytorium-kto pobiera/ustala(państwo, jednostki samorząd.)

zasady podatkowe

ekonomiczne, sprawiedliwości, fiskalne, techniczne

pozioma sprawiedliwość opodatkowania

podatnicy o takich samych możliwościach obciążeni są w takim samym stopniu

pionowa sprawiedliwość opodatkowania

zróżnicowane opodatkowanie w zależności od możliwości płatniczych

ekonomiczne skutki podatków

behawioralne(zachowanie i decyzje podatników), finansowe(wysokość dochodów i struktura finansowa przedsiębiorstw), organizacyjne(formy i kierunki działalności gosp.), w sferze równowagi ogólnej(na oszczędności, a zatem zasób kapitału)

budżet

to podstawowa (meta-kategoria) finansów publicznych (Lubińska T. 2010). Jest to roczny plan finansowy uchwalany w formie uchwały/ustawy budżetowej, obejmujący: dochody, wydatki i deficyt oraz przychody i rozchody państwa/jednostki samorządu terytorialnego

Funkcje budżetu państwa

ekonomiczne, kontrolne i koordynacji, polityczne (ustrojowa, demokratyczna i prawna- budżet stanowi o ustroju kraju, jest elementem tworzenia i działania demokracji, stanowi prawo dla podmiotów publicznych)

formy budżetu

Budżet klasyczny (b. liniowy, b. przyrostów), Program and Planning –Programming- Budgeting (PPB), Budżet programów (lub zadań), Zero-based budgeting, Budżet celów i efektywności (performance budgeting)

Budżet celów i efektów

Takie procedury czy mechanizmy wprowadzone do budżetu, które zwiększają zależność między środkami alokowanymi przez jednostki sektora publicznego a rezultatami lub (i) produktami tej alokacji poprzez wykorzystanie sformalizowanych miar wydajności

POTENCJALNE ZALETY BUDŻETU ZADANIOWEGO

Poprawienie przejrzystości działań publicznych, Osiągnięcie optymalizacji kosztów (efektywności produkcji- x-efficiency), Osiągnięcie optymalizacji alokacji budżetowej (efektywność alokacji)

Czynniki powodzenia budżetu zadaniowego

Dobrze rozpoznany program i zdefiniowane mierniki, Dobrze określony system raportowania i oceny osiągnięć – system kar i nagród dla zarządzających, Dobrze określony system wykorzystania osiągnięć w planowaniu kolejnych budżetów

Przyczyny deficytu

Wzrost wydatków publicznych, Spadek dochodów publicznych, Aktywna polityka fiskalna

Deficyt i dług a wzrost gospodarczy

Efekt wypychania, Ujemny wpływ na produktywność, Destabilizacja podatków, Pogorszenie struktury wydatków budżetowych, Destabilizuje kursy walutowe

Zarządzanie długiem publicznym

Cele- zaspokojenie popytu państwa na pieniądz, Zapewnienie stałego dostępu władz publicznych do rynków finansowych, Efektywne zarządzanie nowymi emisjami, Minimalizacja kosztów, Koordynowanie bieżącej i przyszłej zapadalności instrumentów dłużnych

Modele zarządzania długiem

model bankowy - w banku centralnym, model rządowy – w jednym z ministerstw (najczęciej finansów lub skarbu), model agencyjny - w wyspecjalizowanej instytucji (agencji), której podstawowym (choć czasami nie jedynym) zadaniem jest zarządzanie długiem.

Decentralizacja

Przekazanie kompetencji i odpowiedzialności za wykonywanie zadań publicznych do podmiotów niższego szczebla administracji publicznej i/lub podmiotów prywatnych

Przyczyny decentralizacji

Potrzeba racjonalizacji wydatków publicznych poprzez zbliżenie zbliżenie dysponentów środków publicznych do beneficjentów publicznych działań; Lepsze szacowanie potrzeb społecznych, Lepsze szacowanie możliwości fin., Lepsza kontrola działań publicznych

Podział funkcji między szczeble (samo) rządowe

Stabilizacyjne- odpowiedzialność centralna, Redystrybucyjne- odpowiedzialność łączona, Alokacyjne- odpowiedzialność lokalna

Zasada subsydiarności (pomocniczości)

odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić przede wszystkim te organy władzy, które znajdują się najbliżej obywateli

Rodzaje publicznych/samorządowych wydatków

bieżące- związane z codzienną działalnością (wynagrodzenia, obsługa i utrzymanie majątku, materiały); Inwestycyjne- związane z budowa i rozbudową infrastruktury publicznej

Czynniki wpływające na wysokość wydatków bieżących

Regulacje prawne, Inflacja, Demografia, Sytuacja ekonomiczna, Umowy z innymi podmiotami

Czynniki wpływające na wysokość wydatków inwestycyjnych

Regulacje prawne, Stan istniejącej infrastruktury

Partnerstwo publiczno prywatne (PPP)

Może stanowić sposób realizacji przedsięwzięcia, jeśli przynosi korzyści dla interesu publicznego przeważające w stosunku do korzyści wynikających z innych sposobów realizacji tego przedsięwzięcia