Jednostka w społeczeństwie, socjlogia

Socjologia

nauka zajmująca się badaniem prawidłowości życia społecznego, jednostki oraz prognozowaniem kierunków jego rozwoju

Soc. pozytywistyczna

traktowanie zjawisk społecznych jako rzeczy materialnych, co pozwala na dojście do obiektywnych ustaleń poprzez naukowe metody badawcze

Soc. humanistyczna

zjawiska społeczne nie mogą być badane poprzez metody naukowe, kształtowane są przez osoby świadome

Interakcja społeczna

ogół oddziaływań międzyludzkich, które wywierają wpływ na zachowanie ludzi. Wyróżniamy: wymianę dóbr, grę społeczną, teatr życia, i interakcję symboliczną

Wymiana dóbr

człowiek, chcąc pozyskać korzyść musi odpłacić innym świadczeniem

Gra społeczna

jednostkę interesuje jedynie strategie pozyskiwania dóbr oraz zaspokajania własnych potrzeb

Teatr życia

człowiek jest aktorem, kontrolującym swoje zachowanie tak, aby skutecznie manipulować otoczeniem; dostosowując się do roli i sytuacji odpowiada na oczekiwania społeczeństwa

Interakcja symboliczna

wzajemna wymiana symboli i znaczeń; zachowanie jednostki jest rezultatem interpretacji i analizy zachowań innych; człowiek po rozpoznaniu znaczenia jest w stanie przewidzieć swoje dalsze postępowanie oraz sprecyzować oczekiwania wobec niego

Komunikacja

proces przekazu(transmisji) informacji od nadawcy do odbiorcy. Rozróżniamy: werbalną(mowa, słowa, treść) i niewerbalną(gesty, tembr głosu, pozycja)

Instytucja społeczna

wzorzec zachowań w różnych dziedzinach działalności człowieka

Życie społeczne

opiera się na wszystkich interakcjach, zachodzących pomiędzy jednostkami

Życie publiczne

część życia społ., w którym rozstrzygają się sprawy dotyczące ogółu członków; jawna płaszczyzna; podlega opinii społ.

Sfera publiczna

przestrzeń otwartej wymiany poglądów na wspólny temat

Osoba publiczna

jednostka prezentująca dany pogląd, stanowisko, projekt dot. zmian w życiu społecznym

Konflikt społeczny

podstawowy mechanizm rozwoju społecznego; stanowi podstawę do rozstrzygania sytuacji życiowych; toczy się na różnych płaszczyznach

Socjalizacja

proces uspołeczniania; kształtowanie jednostki w celu przystosowania jej do życia w społeczeństwie poprzez ukazywanie wzorców, norm i roli społecznych. Jednostka nabiera umiejętności takich jak: skuteczna komunikacja; analiza symboli, znaczeń; wyciąganie wniosków i konsekwencji; odpowiedzialność

Socjalizacja pierwotna

nieświadoma; zachodząca w dzieciństwie; obserwacja i naśladowanie, powielanie

Socjalizacja wtórna

świadome nabywanie wiedzy i wartości, wyciąganie wniosków, hierarchizacja celów i aspiracji; zachodząca przez całe życie

Resocjalizacja

proces powtórnego uspołeczniania zdemoralizowanej jednostki w ujęciu społeczno - prawnym

Środki socjalizacji - gr. społeczne

rodzina; szkoła; państwo; gr. rówieśnicza; kościół; media

Znacznie socjalizacji

przystosowanie jednostki do życia w grupie i wykonywania roli społecznej zgodnej z jej aspiracjami, wg akceptowanych reguł; zapewnienie porządku społecznego; ciągłość dorobku cywilizacyjnego; rozwój społeczeństwa

Rola społeczna

zespół praw, obowiązków i zachowań wynikających z zajmowanej pozycji jednostki w społeczeństwie

Kontrola społeczna

mechanizm życia społ. skłaniający jednostki do współdziałania; ograniczenie egoizmu, egocentryzmu - zjawisk pasożytniczych w społeczeństwie; powstrzymuje wybuch konfliktu społ; 2 typy: wewnętrzna(osobista) i zewnętrzna (instytucje, prawo)

Osobowość

zorganizowana struktura cech indywidualnych i rodzajów zachować charakterystyczna dla jednostki; elementy: potrzeby, aspiracje, uzdolnienia, temperament, charakter, reakcje na bodźe

Tożsamość

świadomość własnej autonomii i oryginalności. Typy: osobista (samoświadomość, powstaje w toku interakcji społ. i poznania sb) i społeczna (identyfikacja, utożsamienie się z gr.)

Typy przystosowań człowieka

konformizm - podporządkowanie; indywidualizm- świadomość odrębności; bunt - odrzucenie norm i reguł; wycofanie - zaniechanie spełniania celów społecznych

Zbiorowość

zespół ludzi, których łączy krótkotrwała więź

Grupa społeczna

zespół min. 3 os powiązanych: systemem więzi społ.; wartościami i zasadami moralnymi, określonymi kryteriami-reguły; dążeniem do wspólnego celu; poczuciem odrębności od innych grup.

Podział grup - wielkość

Małe - prosta struktura wewnętrzna; bezpośredni kontakt; osobiste więzi wszystkich członków Duże - złożona struktura; charakter pośredni i bezosobowy

Podział grup - typ więzi

Pierwotne - przynależność od urodzenia Wtórne - własny wybór

Podział grup - trwałość

Trwałe - określony okres życia Nietrwałe - chwilowe, tymczasowe

Podział grup - sformalizowanie

Formalne - określona struktura organizacyjna; zarys, założenia i cele określone regulaminem/statutem Nieformalne - zasady umowne, zwyczajowe, niespisane; członkowie odgrywają swe role w sposób intuicyjny i żywiołowy wynikający z ich zainteresowań i cech

Podział grup - członkostwo

Ekskluzywne(zamknięte) - liczne i rygorystyczne kryteria Inkluzywne(otwarte) - każdy chętny

Podział grup - rodzaj celowości

Celowe - zamierzony cel; działanie grupy służy do realizacji zadań; charakter instrumentalny Autoteliczne - istnienie, działalność jest celem samym w sobie

Więź społeczna

oddziaływania i kontakty interpersonalne, oparte na komunikacji i styczności

Rodzaje więzi

1. Obiektywne(wspólne warunki życia)/subiektywne(wspólnota); 2. formalne/nieformalne; 3. naturalne(spontaniczne, niezależne od woli)/stanowione(rezultat umowy, przymusu); 4. pośrednie(bezosb)/bezpośrednie(osb); 5. trwałe(ciągły i systematyczny charakter)/incydentalne(sporadyczne); 6. całkowite(1gr)/częściowe(wiele gr); 7. symetryczne(obie str)/asymetryczne(1 strona); 8. emocjonalne (tło uczuciowe); 9. wartościujące (ocena); 10. partycypacyjne(współpraca)

Stosunki społeczne

relacje między jednostkami i grupami powstałe na podłożu obiektywnym 0 spraw, zobowiązań, interesów; charakter pośredni i urzeczowiony (ludzie wchodzą w relacje w celu pozyskania korzyści)

Rodzina

podstawowa komórka społeczna, pierwotna grupa pełniąca funkcje: socjalizacyjną, prorekracyjną (przyrost demograficzny); ekonomiczna(utrzymanie, gospodarowanie dobytkiem); opiekuńcza (wzajemne wsparcie, opieka); emocjonalna(poczucie bezpieczeństwa, wsparcie, wiara i motywacja)

Podział rodzin

Pokolenia: nuklearna / wielopokoleniowa Małżeństwo: poli-/mono-gamia Zbiorowość: endo-/egzo-gamiczne Przywództwo: patriarchalne/matriarchanle/egalitarne

Kultura

całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości; przyjęte wartości, zasady i normy przekazywane z pokolenia na pokolenie

3 wymiary kultury

materialny(wytwór rąk); społeczny(normy, wartości, reguły); duchowy(symboliczne, niematerialna działalność człowieka mająca wpływ na rozwój-pismo, język, sztuka, idee)

Rodzaje kultury

masowa; elitarna; narodowa; ludowa

Wpływ kultury

socjalizacha(normy i wzorce aktywności społ.); hierarchia wartości; wzorce, nurty w literaturze, sztuce, polityce; umożliwia rozwój; narody zachowują ciągłość i trwałość

Subkultura

podkultura; gr młodizeżowa odznaczająca się negacją kultury dominującej; odrzuceniem wartości; stworzenie własnych wzorców i sposobów zachowań; manifestowanie swojej odrębności(żargon, wygląd, ideologia)

Normy społeczne

reguły określające sposób postępowania ludzi należących do danej społeczności; określane poprzez system wartości, który cieszy się szacunkiem, jego osiąknięcie nadaje sens i odczuwane jest jako przymus

Sankcja

konsekwencje pozytywne(nagrody) i negatywne (kary). 2 typy: spisane-formalne, ściśle określone regulaminami; rozproszone - nieformalne, zachowanie, postrzeganie jednostki itp.

Rodzaje norm

Prawne - spisane; występują w org. formalnych; organy zajmujące się egzekwowaniem; sankcje spisane Moralne - wartościują pojęcia "dobra" i "zła"; własne przekonania, światopogląd; sankcje: wew.+rozproszone Religijne - dot. wyznawców konkretnej religii; sankcje: spisane i rozproszone Obyczajowe - wynikają z kultury, tradycji; sankcje: rozproszone Zwyczajowe - sposób zachowywania się w określonym środowisku/sytuacji; sankcje: rozproszone

Konformizm

przystosowanie swojego zachowania, myślenia i postępowania odnośnie pozostałych członków zbiorowości

3 rodzaje zachowań konformizmu

Uleganie - jednostka dąży do nagrody lub uniknięcia kary przystosowując się do grupy; Identyfikacja(utożsamianie)- dostosowanie zachowania jednostki do grupy, do której chce się należeć, zależy od atrakcyjności grupy; Internalizacja(uwewnętrznienie)-przyjęcie norm grupy za własne, zależne od wiarygodności grupy

Nonkonformizm

postawa odrzucenia utartych zwyczajów, prezentacja niepopularnych przekonań

Oportunizm

niezależność; brak przystosowania do norm danej społeczności

Etyka życia społecznego

gdy normy etyczne zgadzają się z normami prawnymi; zapewnia to kontrolę społeczną, a w konsekwencji utrzymanie porządku

Dewiacje

zaburzenia osobowości; patologie - odchylenie, odstępstwo od ogólnie przyjętych norm. Rodzaje: seksualne, osobowo-emocjonalne, zachowania autodestrukcyjne, przestępczość

Anomia

stan osłabienia lub wzajemnej sprzeczności norm, co prowadzi do naruszenia równowagi społecznej przez niewydolność w kierowaniu jednostek, w skrajnych przypadkach doprowadzi do rozpadu systemu norm

Zmiana społeczna

proces przekształceń zjawisk występujących w danym społeczeństwie, spowodowane różnymi bodźcami

Tradycja

instytucje społeczne, wartości, normy, wzory zachowań danej zbiorowości; powstałe w przeszłości; przypisuje się im szczególną wartość, jako sprawdzonym i godnym; przekazywana z pokolenia na pokolenie

Modernizacja

proces wprowadzania nowych instytucji, norm, wartości; dot. XIX i XXw. w czasie których powstało społeczeństwo przemysłowe; zjawiska towarzyszące przemianom industrializacyjnymi (alfabetyzacja, urbanizacja, rozwój infrastruktury)

Postawy ludzi wobec zmian społ.

1. Konformizm - przystosowanie; 2. Innowacja - zachowanie starych celów i poszukiwanie nowej drogi do ich osiągnięcia - sposoby realizacji; 3. Wycofanie - stosowanie się do nowych norm mimo braku ich akceptacji, ukrywanie własnych przekonań; 4. Bunt - pełne odrzucenie propagowanych wartości - efekt: obalenie syt. bieżącej i stworzenie nowego porządku; 5. Ucieczka - odrzucenie norm i wartości, efekt: porzucenie danej społeczności (emigracja)

Czynniki zmiany społecznej

warunki geograficzne, klimatyczne; demografia; ustrój polityczny; struktury narodowościowe; wojny, rewolucje; rozwój technologiczny, przemysłowy, kulturalny

Formy organizacji społeczeństwa

Historyczne: pierwotne; niewolnicze; feudalne; kapitalistyczne; socjalistyczne Współczesne: industrialne; postindustrialne; globalne; informacyjne

Społ. pierwotne

pierwsza, prymitywna forma; władza skupiona u najsilniejszego mężczyzny; koczowniczy tryb życia; potem osiadły - rolnictwo, hodowla; małe grupy plemienne powiązane więzami krwi

Społ. niewolnicze

hierarchizacja społeczeństwa; niewolnik - ludzie bez praw, własność; ciężka praca

Społ. feudalne

stratyfikacja społęczeństwa wynikająca z zależności pomiędzy właścicielami ziemskimi, a innymi gr. społecznymi; zróżnicowanie społeczeństwa wzg. topograficznym, majątkowym, pochodzenia

Społ. kapitalistyczne

XVI-XIX; wyraźny podział klasowy: robotnicy - dawny proletariat, właściciele środków produkcji - dawna burżuazja, klasa średnia; Przemysł oparty na nowych technologiach; procesy urbanizacji; wędrówka ludzi do miast; kultura masowa; własność prywatna

Społ. socjalistyczne

zmiana struktury klasowej po 1945r.; określenie "klasy pracującej" do której teoretycznie należała władza, praktycznie - 1partia; migracja do miast; ograniczenie wolności słowa i praw obywatelskich; nadzór i rygor; własność społeczna; centralnie planowana gospodarka

Społ. Industrialne

przemysłowe; przełom XIX i XX Europa Zach.; kapitalizm 60%społeczeństwa zatrudnionych poza rolnictwem; rozwój przemysłu; produkcja masowa; ujednolicenie wzorców; postęp nauki i techniki

Społ. postindustrialne

wysoko rozwinięte społeczeństwo ekonomiczne; wysoka komputeryzacja; robotyzacja; większość zatrudniona poza rolnictwem; aglomeracje miejskie

Społ. globalne

istnienie na całym świecie tych samych struktur; wysoki stopień rozwoju cywilizacyjnego; zacieranie granic pomiędzy państwami; międzynarodowe korporacje; wspólny-rozwój, gospodarka. Geneza: szybkie tempo przepływu informacji; masowe udostępnianie środków przekazu; integracja

Społ. informacyjne

rozwojowe; zarządzanie informacją; szybki przepływ i przetwarzanie; kryteria - powszechny dostęp do technik komunikacyjnych i informacyjnych; zdolność łączenia i przetwarzania danych; kompatybilność

Teorie rozw

DO ZROBIENIA