;UDNOŚĆ I URBANIZACJA

Wszelkie przemieszczenia ludzi związane ze stałą lub czasową zmianą miejsca pobytu lub zamieszkania.

Migracje

Napływ ludności na dane terytorium.

Imigracja

Odpływ ludności z danego terytorium.

Emigracja

Przymusowe przesiedlenie ludności do innej części kraju lub do innego państwa.

Deportacja

Powrót emigrantów do poprzedniego miejsca zamieszkania lub wyjazd w innym kierunku z kraju, do którego przybyli.

Reemigracja

Powrót do ojczyzny osób, które musiały ją wcześniej opuścić (np. uchodźców).

Repatriacja

Stosunek liczby mieszkańców danego obszaru do jego powierzchni.

Wskaźnik gęstości zaludnienia

Obszary bezludne.

Anekumena

Tereny okresowo zamieszkiwane przez ludzi i wykorzystywane gospodarczo.

Subekumena

Obszary stale zamieszkiwane i zagospodarowywane przez człowieka.

Ekumena

Gwałtowny spadek wartości współczynnika przyrostu naturalnego na skutek obniżania się współczynnika dzietnośc

Implozja demograficzna

Utrzymywanie się przez długi czas ujemnych wartości przyrostu naturalnego prowadzące do naturalnego ubytku ludności.

Regres demograficzny

Liczba urodzonych dzieci przypadających na jedną kobietę w wieku rozrodczym (15–49 lat).

Współczynnik dzietności

Stan, w którym współczynnik dzietności wynosi co najmniej 2,15 i umożliwia pełne zastąpienie rodziców dziećmi.

Prosta zastępowalność pokoleń

Liczba kobiet przypadających na 100 mężczyzn.

Współczynnik feminizacji

Liczba mężczyzn przypadających na 100 kobiet.

Współczynnik maskulinizacji

Suma przyrostu naturalnego i salda migracji. Przedstawia zmiany w liczbie mieszkańców danego obszaru w określonym czasie.

Przyrost rzeczywisty

Wartość przyrostu rzeczywistego w przeliczeniu na 1000 mieszkańców danego obszaru wyrażona w promilach (‰).

Współczynnik przyrostu rzeczywistego

Różnica między liczbą imigrantów a liczbą emigrantów na danym obszarze w określonym czasie.

Saldo migracji

Saldo migracji w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców danego obszaru wyrażone w promilach (‰).

Współczynnik salda migracji

Różnica między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów w danym okresie i na określonym terytorium.

Przyrost naturalny

Przyrost naturalny w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców danego obszaru wyrażony w promilach (‰).

Współczynnik przyrostu naturalnego

Liczba urodzeń żywych w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców danego obszaru wyrażona w promilach (‰).

Współczynnik urodzeń

Liczba zgonów w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców danego obszaru wyrażona w promilach (‰).

Współczynnik zgonów

Model przedstawiający zmienność w czasie współczynników urodzeń i zgonów, a tym samym – współczynnika przyrostu naturalnego. Obejmuje pięć faz rozwoju demograficznego

Model przejścia demograficznego

Model bazujący na analizie umieralności ludzi w krajach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego. Obejmuje cztery fazy wyróżnione na podstawie dominującej przyczyny zgonów oraz ich rozkładu w poszczególnych grupach wiekowych.

Model przejścia epidemiologicznego

Dynamiczny wzrost przyrostu naturalnego spowodowany spadkiem liczby zgonów i utrzymywaniem się wysokiej liczby urodzeń.

Eksplozja demograficzna

Państwa, w których przeważa odpływ ludności

Państwo emigracyjne

Zmiana miejsca zamieszkania w celu polepszenia warunków życiowych.

Migracja ekonomiczna

Naród to ludność związana wspólną historią, kulturą, językiem, terytorium i gospodarką. Najczęściej stosowanym kryterium wyróżniania narodów jest język ojczysty.

Naród

Obywatele danego kraju, którzy utożsamiają się z innym narodem mającym współcześnie własne państwo i są mniej liczni od pozostałych mieszkańców kraju (np. Polacy mieszkający na Litwie).

Mniejszość narodowa

Obywatele danego kraju, którzy mają poczucie odrębności kulturowej od większości mieszkańców i identyfikują się z grupą etniczną niemającą obecnie swojego państwa (np. Romowie w Polsce).

Mniejszość etniczna

Udział mniejszości narodowych i etnicznych w ogólnej liczbie ludności danego kraju lub regionu. Im większe zróżnicowanie struktury narodowościowej i etnicznej, tym zwartość socjoetniczna jest mniejsza.

Zwartość socjoetniczna

Państwo, w którym mniejszości narodowe i etniczne stanowią niewielki odsetek mieszkańców.

Państwo jednolite narodowościowo

Państwo, w którym mniejszości narodowe i etniczne stanowią znaczny odsetek mieszkańców.

Państwo wielonarodowościowe

Obszar wyodrębniony na podstawie wspólnych elementów kultury danej społeczności, głównie religii i języka, a także obowiązującego sytemu wartości i norm społecznych oraz dziedzictwa kulturowego.

Krąg kulturowy (cywilizacyjny)

Czynnik ograniczający lub uniemożliwiający osadnictwo na danym obszarze.

Bariera osadnicza

Dzielnice nędzy odznaczające się prowizoryczną zabudową, złymi warunkami higienicznymi (wynikającymi z braku odpowiedniej infrastruktury wodno-kanalizacyjnej), a także wysokim wskaźnikiem przestępczości i patologii społecznej.

Slumsy

Peryferyjne dzielnice wielkich miast pełniące głównie funkcję mieszkaniową.

Suburbia

Duże miasto, zwykle liczące powyżej 1 mln mieszkańców, stanowiące centrum rozwoju społeczno-gospodarczego w skali kraju lub w skali ponadnarodowej.

Metropolia

Zespół miast składający się z dużego, wyraźnie dominującego miasta – ośrodka centralnego – i otaczającej go strefy podmiejskiej, która obejmuje pobliskie, znacznie mniejsze miasta (np. aglomeracja warszawska).

Aglomeracja monocentryczna

Zespół miast złożony z kilku dużych ośrodków miejskich podobnej wielkości, z których żaden nie dominuje nad pozostałymi, np. konurbacja w centralnej części Nadrenii-Północnej Westfalii (Niemcy).

Aglomeracja policentryczna (konurbacja)

Rozległy, silnie zurbanizowany obszar, w którym poszczególne zespoły miejskie (aglomeracje monocentryczne i konurbacje) łączą się ze sobą i wzajemnie się przenikają (np. BosWash na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych)

Megalopolis

Miasta liczące powyżej 10 mln mieszkańców, tworzące wraz z sąsiadującymi miastami zespoły miejskie zamieszkiwane czasami przez ponad 20 mln osób.

Megamiasta

Strefa przejściowa między miastem a obszarami wiejskimi, która na skutek powiązania z miastem utraciła rolniczy charakter.

Kontinuum miejsko-wiejskie

Rodzaj migracji zagranicznych wymuszonych zagrożeniem życia.

Uchodźstwo

Państwa, w których przeważa napływ ludności.

Państwa imigracyjne

Proces rozwoju miast obejmujący powstawanie nowych ośrodków miejskich oraz rozwój istniejących miast.

Urbanizacja

Procentowy udział mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności danego obszaru.

Wskaźnik urbanizacji

Faza urbanizacji odznaczająca się stopniowym napływem ludności do miast, zwłaszcza do dzielnic położonych w centrum.

Urbanizacja wstępna

Faza urbanizacji odznaczająca się spadkiem liczby osób zamieszkujących centra miast oraz wzrostem liczby mieszkańców przedmieść, co prowadzi do powiększania się powierzchni miast.

Suburbanizacja

Faza urbanizacji charakteryzująca się spadkiem liczby ludności w centrach miast i przekształcaniem się podmiejskich wsi w przedmieścia, tzw. suburbia.

Dezurbanizacja

Faza urbanizacji polegająca na ponownym wzroście liczby ludności w centrach miast w związku z odnową położonych tam dzielnic.

Reurbanizacja

Wysoki wskaźnik urbanizacji który nie wynika z wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego państw, ale z braku pracy na wsi. Jego efektem jest niekontrolowany napływ ludności i rozrost przestrzenny miast prowadzący do powstawania dzielnic nędzy (slumsów).

Nadurbanizacja (urbanizacja pozorna)

Działalność urbanistyczna ograniczająca koncentrację ludności w centrach miast poprzez lokowanie przedsiębiorstw na terenach podmiejskich, co z kolei powoduje spadek liczby ludności w miastach i powstawanie suburbiów.

Deglomeracja

Proces polegający na częściowym upodabnianiu się wsi do miasta pod względem funkcji, warunków życia oraz struktur demograficznych.

Semiurbanizacja